تبعیض در خاموشی‌ها؛ در بی‌برقی هم بالا شهر و پایین‌شهر فرق دارند
مسوولان دولت چهاردهم از توزیع عادلانه خاموشی در نقاط مختلف کشور باهدف مدیریت مصرف و جبران نا ترازی عمیق برق می‌گویند اما آنچه درواقع دیده می‌شود این است که از شهر قدس تا اسلامشهر و از شهریار تا شهرری، برق برای ساعات طولانی قطع می‌شود اما مناطق شمالی پایتخت فقط خبرهای خاموشی را می‌شنوند و کمتر این بحران را تجربه می‌کنند.
گزارش‌های مردمی و شکایات نماینده‌های مجلس و حتی رسانه‌های حکومتی نشان می‌دهد که علاوه بر ثروت در جمهوری اسلامی، محرومیت و خاموشی هم عادلانه توزیع نمی‌شود و مناطق حاشیه‌ای پایتخت و شهرستان‌ها نسبت به نواحی شمالی پایتخت تا ۳۱ درصد قطعی برق بیشتر و طولانی‌تری نصیب می‌برند.
بحران در مدیریت بحران
بحران عدم مدیریت توزیع برق و خاموشی در بحران نا ترازی انرژی، دوباره بحث بحران در مدیریت بحران را داغ‌کرده و تا آنجا پیشرفته که صدای شکایت شهروندان در فضای مجازی و در رسانه‌ها در اعتراض به این تبعیض آشکار، بلندتر از قبل شنیده می‌شود.
چراکه بیش از بحران انکارناپذیر نا ترازی انرژی، این شیوه توزیع انرژی و درواقع نحوه توزیع خاموشی و قطعی برق است که شهروندان را آزار می‌دهد.
گزارش‌های مردمی می‌گویند درحالی‌که کولرهای گران‌قیمت در خانه‌های بالای شهر بی‌وقفه کار می‌کنند و این خانه‌ها در تهران از سرمایش و روشنایی بی‌وقفه بهره‌مندند، ساکنان جنوب شهر در گرمای طاقت‌فرسای تابستان، چندین بار در روز خاموشی را تجربه می‌کنند و خانه‌هایشان در تاریکی فرو می‌روند.
تفاوت چشمگیر در میزان و زمان قطعی برق در مناطق مختلف تهران از گزارش‌های میدانی و فضای مجازی، به رسانه های داخلی هم راه‌یافته است.
خصوصاً مناطقی مانند شهرری، پاکدشت و اسلامشهر که در جنوب و شرق تهران هستند سهم بالاتری از خاموشی‌ها را داشته‌اند.
در واکنش به انتشار گزارش‌های قطعی ناعادلانه برق در پایتخت، شرکت «توانیر» در اطلاعیه‌ای رسمی ادعای تبعیض در توزیع خاموشی‌ها را رد و اعلام کرد که اعمال خاموشی‌های ناشی از نا ترازی انرژی در تمام مناطق ۲۲گانه شهر تهران یکسان بوده و هیچ تبعیضی وجود ندارد.
باوجود ادعای شرکت توانیر، اختلاف فاحش در جدولی که در وب‌سایت شرکت توزیع برق تهران در فضای مجازی پربازدید شد، آشکار است. در این جدول مشخص است که سهم خاموشی در شمال تهران تنها یک درصد عنوان‌شده، درحالی‌که این عدد در شهرری ۳۲ درصد، در اسلامشهر ۲۴ درصد و در پاکدشت ۱۷ درصد درج‌شده است.
و این یعنی برق تا ۳۱ درصد، بیشتر در دسترس خانه‌های شمال شهر پایتخت است تا مردمی است که در جنوب یا حاشیه شهر تهران زندگی می‌کنند.
به‌علاوه، علیرغم تکذیبیه شرکت توانیر، حسین حق وردی، نماینده مجلس نیز طی نامه‌ای به عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو گفته است: «مطابق ابلاغیه سهمیه، خاموشی برای شهر تهران ۵۰ مگاوات مختص صنایع کوچک و کارخانه‌ها و برای سایر شهرهای استان تهران ۲۰۰ مگاوات شامل منازل مسکونی صنایع و کارخانه‌ها تعیین‌شده است».
این نماینده مجلس توزیع ناعادلانه خاموشی‌ها و اعمال خاموشی‌های گسترده در مناطق مسکونی شهرستان‌های استان تهران درحالی‌که شهر تهران از این خاموشی‌ها معاف شده را موجب ایجاد حس تبعیض و بی‌عدالتی در بین شهروندان دانسته است.
بااین‌وجود شرکت توانیر هدف از این شیوه برنامه‌ریزی را کاهش فشارهای احتمالی بر شهروندان و توزیع متوازن‌تر محدودیت‌ها عنوان کرده است. پاسخی که با آمارهای منتشرشده از سوی خود شرکت توزیع برق، با ادعای «برابری» همخوانی ندارد؛ و پرسش اصلی اینجاست که خاموشی‌های شناور و متعادل باوجود فاصله‌ای ۳۱ درصدی میان دو منطقه تهران چه معنایی دارد؟
ضربه اقتصادی قطع برق به مناطق جنوبی‌تر
شکاف عمیق و تفاوت معنادار میان قطعی برق در مناطق جنوبی و شمالی، علاوه بر خشم و کلافگی مردم در جنوب شهر، نگرانی‌های دیگری را نیز ایجاد کرده است چراکه ساکنان مناطق جنوبی پایتخت علاوه بر تحمل کمبود برق و تحمل گرمای هوا و کمبود آب و قطعی اینترنت ناشی از قطعی برق در خانه با مشکلات اقتصادی ناشی از سهم بالای قطعی برق مواجه شوند چراکه درآمد بخش بالایی از این افراد به کسب‌وکارها و فروش کالا و خدمات در همان جنوب و مرکز شهر وابسته است و با تعلق سهم بالایی از خاموشی‌ها به این مناطق، عملاً کسب درآمد این افراد هم با مشکل مواجه شده و به مقدار زیادی پایین می‌آید، وضعیتی که ادامه آن همراه با مشکلات عمومی تورمی و سطح قیمت‌ها، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیر اقتصادی، بهداشتی، امنیتی، اجتماعی و خانوادگی برای این افراد در پی داشته باشد.
دلیل تبعیض در توزیع خاموشی‌ها چیست؟
شرکت توانیر بارد رسمی ادعای تبعیض هیچ دلیل فنی و قانع‌کننده‌ای عنوان نکرد، اما دلایل متفاوتی به لحاظ فنی و سیاسی در محافل کارشناسی و رسانه‌ای مطرح‌شده است.
یکی از این دلایل، عوامل تراکم جمعیت و مصرف برق در مناطق مختلف عنوان‌شده است. به این صورت که معمولا مناطق جنوبی و شرقی تهران از تراکم جمعیتی بالاتری برخوردارند و این یعنی افزایش مصرف برق و اعمال فشار بیشتر بر شبکه برق و بالا رفتن زمان خاموشی.
عده‌ای هم معتقدند که مناطق شمالی تهران مانند نیاوران، زعفرانیه، الهیه و ولنجک ازنظر زیرساخت‌های شهری و برق‌رسانی از تجهیزات مدرن‌تر و شبکه‌های برق‌کشی بروزتری برخوردارند که این خود باعث کاهش فشار مصرف می‌شود.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شوند که منتقدان می‌گویند، خانوارهای ساکن مناطق کم‌درآمد، نسبت به ساکنان شمال شهر، بسیار کمتر برق مصرف می‌کنند اما در برخی روزها با چندین بار قطعی برق روزانه مواجه بوده‌اند.
از این موارد مهم‌تر اما وجود مصرف‌کننده‌های خاص و لابی‌های قوی‌تر در مناطق شمالی شهر، علتی است که برخی برای توضیح قطعی برق ناچیز در مناطق شمالی پایتخت عنوان می‌کنند. وجود نهادهای نظامی و سیاسی و یا شرکت‌های بزرگ با افراد پرنفوذ که می‌توانند فشارهای عمومی و سیاسی به‌مراتب بیشتری به روی وزارت نیرو و دولت وارد آوردند.
به‌این‌ترتیب مناطق شمالی پایتخت که بیشتر حاوی منازل و ساختمان‌های لوکس است از خاموشی‌ها معاف می‌مانند یا کمتر آسیب می‌بینند.
البته به مناطق شمالی باید مناطق حساس کشوری و حکومتی را هم اضافه کرد چراکه به باور نصرالله پژمان فر رئیس کمیسیون اصل نود مجلس، در برخی مناطق حساس، همچون حرم‌های مطهر، قطع برق غیرقابل‌قبول است و این مناطق به دلیل شرایط خاص جمعیتی و مذهبی‌شان نیاز به برق پایدار دارند.
وضعیت شهرستان‌ها به‌مراتب وخیم‌تر از پایتخت
درحالی‌که وعده دولت فقط دو ساعت خاموشی در نقاط مختلف کشور بود حالا گزارش‌هایی که از شهرستان‌ها می‌رسد از خاموشی‌های ۴ ساعته در مناطق مسکونی و در مناطق کشاورزی، از خاموشی‌های ۷ ساعته حکایت دارند.
در این میان قطعی برق در شهرهای گرم و شرجی جنوب کشور، صبر مردم را لبریز کرده است. باوجودی که از مردم تا مسوولان استان‌هایی مانند بوشهر، زاهدان و بندرعباس خواستار خارج شدن استان‌های جنوبی از لیست نوبت‌بندی برق شدند حالا در برخی از این مناطق برق دو بار قطع می‌شود.
مجتبی یوسفی، عضو هیات رئیسه مجلس با اشاره به قطعی مکرر برق در اهواز در دمای ۴۵ درجه‌ای در اردیبهشت‌ماه امسال و تبعات آن گفت: «حتی در زمان جنگ تحمیلی، شاهد چنین قطعی‌های مکرر برق نبودیم اما متاسفانه به دلیل بحران مدیریت به‌ویژه در وزارت نیرو، شاهد قطعی‌های مکرر برق هستیم».
در دمایی که قطعی برق و سپس قطعی آب در شرایط آب و هوایی گرم، سلامت سالمندان و کودکان را به خطر می‌اندازد و مغازه‌های دارای اجناس فاسدشدنی را دچار ضرر و زیان‌های سنگین می‌کند، قطعی برق ناشی از مدیریت وزارت نیرو چرا باید بیش از پایتخت یا حتی برابر با نقاط سردسیر کشور باشد.
در این رابطه احمد جباری، نماینده هرمزگان با انتقاد از قطعی‌های مکرر برق در جنوب کشور، گفت: «خاموشی‌های پی‌درپی برق امان مردم جنوب کشور را بریده و زندگی و کسب‌وکار مردم با مشکل جدی مواجه شده و این وضعیت قابل‌تحمل نیست. قطع برق مردم در گرمای ۵۰ درجه جنوب، هیچ توجیه منطقی و عقلی ندارد.»
چرا مردم باید تاوان ناکارآمدی در مدیریت و بی‌عرضگی وزارت نیرو و صنعت برق کشور را دهند؟
همه این موارد در شرایطی است که هنوز گرمای شدید تابستان از راه نرسیده و این نگرانی وجود دارد که تابستان سخت پیش‌رو، نیمی از روز مردم با قطع برق مواجه شوند. این توزیع ناعادلانه، نقض آشکار حق‌وحقوق همه شهروندان است. ماده ۶۸ حقوق شهروندی می‌گوید: «شهروندان در حق دستیابی به فرصت‌های اقتصادی و امکانات و خدمات عمومی و دولتی برابرند.» اما سیاست‌گذاری‌ها و نحوه مدیریت به نحوی بوده تا نابرابری و بی‌عدالتی به اوج خود برسد.
